เพราะแค่ไม่อ่านฉลากยา อาจทำให้เกิดอันตรายถึงชีวิตได้ หลายครั้งที่เราหยิบยาใส่ปากตามความเคยชิน หรือทายาตามที่คิดเอง โดยลืมใส่ใจเรื่องเล็ก ๆ อย่าง ฉลากยา ทั้งที่ความจริงแล้ว ฉลากยาคือสิ่งสำคัญที่สุดที่ช่วยให้เราใช้ยาได้อย่างถูกต้อง ปลอดภัย และได้ผลมากที่สุด บทความนี้จะพาคุณไปทำความเข้าใจเกี่ยวกับฉลากยาให้มากขึ้น ทำให้ทุกครั้งที่ใช้ยา เป็นการใช้ยาอย่างมีปลอดภัย
ทำความรู้จักกับฉลากยา
ฉลากยา หมายถึง ข้อมูลที่ระบุไว้บนบรรจุภัณฑ์ยาหรือเอกสารกำกับยาที่แนบมาด้วย ซึ่งบอกให้ผู้ใช้รู้ว่ายานั้นคืออะไร ใช้อย่างไร เก็บรักษาอย่างไร และต้องระวังเรื่องใดบ้าง เพื่อป้องกันการใช้ผิดประเภท ผิดขนาด หรือผิดวิธีที่อาจส่งผลเสียต่อร่างกาย ตามกฎหมายของสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ประเทศไทย กำหนดให้ฉลากยาทุกชนิดต้องแสดงข้อมูลที่ครบถ้วน ชัดเจน และอ่านเข้าใจง่าย เพื่อความปลอดภัยสูงสุดของผู้บริโภค
รายละเอียดที่ต้องมีบนฉลากยา
ฉลากยา ในประเทศไทยต้องมีข้อมูลสำคัญตามที่สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) กำหนด ได้แก่
ชื่อยา
ชื่อสามัญทางยา (Generic name) เช่น Paracetamol
ชื่อทางการค้า หรือชื่อยี่ห้อ (Brand name) เช่น Tylenol, Sara
สรรพคุณ
บอกว่ายานี้ใช้รักษาอาการอะไร เช่น ลดไข้ บรรเทาอาการปวด ฆ่าเชื้อ
ขนาดและวิธีใช้
เช่น รับประทานวันละ 3 ครั้ง หลังอาหาร หรือ ทาภายนอกวันละ 2 ครั้ง ซึ่งขนาดยาอาจแตกต่างกันตามอายุ น้ำหนัก หรือสภาพร่างกายของผู้ป่วย
คำเตือนและข้อห้ามใช้
ตัวอย่างเช่น
-ห้ามใช้ในหญิงตั้งครรภ์
-ห้ามใช้กับเด็กอายุต่ำกว่า 2 ปี
-ห้ามใช้หากแพ้ส่วนผสมใด ๆ ในยา
วันผลิต และวันหมดอายุ
ห้ามใช้ยาที่หมดอายุแล้วเด็ดขาด เพราะประสิทธิภาพจะลดลงหรือเป็นอันตรายได้
ชื่อผู้ผลิต หรือผู้นำเข้า
เพื่อให้ทรายถึงบริษัทที่ผลิตและผู้นำเข้า กรณีที่ยามีปัญหาจะได้ตรวจสอบได้
ประเภทการใช้ยา เช่น ยาใช้ภายนอก หรือ ยาใช้ภายใน
เพื่อให้ผู้ใช้ยาใช้ยาได้อย่างถูกต้องปลอดภัย
วิธีเก็บรักษา
เช่น เก็บในที่แห้ง ห่างจากแสงแดด เก็บในตู้เย็น ฯลฯ
ความแตกต่างของ ยาใช้ภายนอก กับ ยาใช้ภายใน บนฉลากยา
หนึ่งในข้อควรระวังสำคัญที่ต้องดูจาก ฉลากยา คือ ประเภทการใช้ยา เพราะการใช้ผิดประเภทอาจก่อให้เกิดอันตรายร้ายแรงได้
ยาใช้ภายนอก
คือ ยาที่ใช้ทา พ่น ใช้เฉพาะกับภายนอกร่างกาย เช่น ผิวหนัง ผม เล็บ เช่น ยาทาแก้ปวด ยาพ่นจมูก ยาหยอดตา ครีมทาสิว น้ำยาฆ่าเชื้อแผล ฉลากยา ของ ยาใช้ภายนอก มักจะเขียนชัดเจนว่า สำหรับใช้ภายนอกเท่านั้น หรือ ห้ามรับประทาน
ยาใช้ภายใน
คือ ยาที่ใช้โดยการรับเข้าสู่ภายในร่างกาย เช่น กิน ดื่ม ฉีดเข้าเส้นหรือดูดซึมเข้าสู่ร่างกาย เช่น ยาแก้ไข้ ยาปฏิชีวนะ ยาแก้ปวด ฉลากยาของ ยาใช้ภายใน จะระบุขนาดที่ต้องรับประทานและเวลาที่เหมาะสม
การเผลอรับประทาน ยาใช้ภายนอก เข้าไป หรือเอา ยาใช้ภายใน มาทาเฉพาะที่ อาจเกิดพิษ หรือการดูดซึมที่ผิดปกติได้ ดังนั้นต้องอ่าน ฉลากยา เสมอก่อนใช้งาน การรู้จักแยกแยะประเภทของยาเหล่านี้ตามฉลากยาจะช่วยให้คุณหลีกเลี่ยงการใช้ผิดวิธีอย่างสิ้นเชิง
ทำไมต้องใส่ใจเรื่องฉลากยา
ฉลากยา คือข้อมูลสำคัญที่บอกให้เรารู้ว่ายาตัวนี้คืออะไร ใช้อย่างไร ใช้เมื่อไร และมีข้อควรระวังอะไรบ้าง ฉลากยาที่ดีจะทำหน้าที่เหมือนคู่มือการใช้ยาส่วนตัว ช่วยให้เราหลีกเลี่ยงการใช้ยาเกินขนาด ผิดวิธี หรือผิดกลุ่มยาโดยไม่รู้ตัว หลายครั้งที่ผู้ป่วยเผชิญปัญหา เช่น
-ใช้ยาใช้ภายนอก เช่น ยาทาผิว เป็นยาใช้ภายในอย่างผิดพลาด
-กินยาผิดเวลา ทำให้ยาไม่ได้ผล
-ทานยาต่อเนื่องนานเกินควรโดยไม่ทราบข้อห้าม
-ใช้ยาพร้อมอาหารหรือเครื่องดื่มที่ตีกันกับยา
ทั้งหมดนี้มีโอกาสป้องกันได้ง่าย ๆ ถ้าเราอ่านและทำความเข้าใจจาก ฉลากยา ตั้งแต่แรก การอ่านฉลากยาอาจดูเสียเวลาในสายตาหลายคน แต่ข้อดีที่ได้กลับมามีมากมาย คือ
ทำให้รู้ว่ายานี้คือยาอะไร ป้องกันการหยิบผิด
ทำให้รู้ขนาดและวิธีใช้ที่ถูกต้อง เพิ่มประสิทธิภาพการรักษา
ทำให้รู้ข้อห้ามและข้อควรระวัง ลดความเสี่ยงจากผลข้างเคียง
ทำให้รู้ว่าควรเก็บรักษาอย่างไร เพื่อให้ยาไม่เสื่อมคุณภาพ
วิธีอ่านฉลากยาให้เข้าใจง่ายๆ
การอ่านฉลากยาไม่ใช่เรื่องยากเลย เพียงปฏิบัติตามขั้นตอนดังนี้
ดูชื่อยาและสรรพคุณ ตรวจสอบว่ายานี้ตรงกับอาการที่เราต้องการรักษาหรือไม่
อ่านขนาดและวิธีใช้ ใช้ตามที่ระบุเท่านั้น ห้ามเพิ่มหรือลดขนาดเอง
สังเกตประเภทการใช้ ว่าเป็น ยาใช้ภายนอก หรือ ยาใช้ภายใน เพื่อป้องกันการใช้ผิดวิธี
อ่านข้อห้ามและคำเตือน เช่น ห้ามใช้ในเด็ก หญิงตั้งครรภ์ หรือคนแพ้ยา
ตรวจสอบวันหมดอายุ ไม่ควรใช้ยาที่หมดอายุแล้วเด็ดขาด พบยาหมดอายุให้ทิ้งทันที โดยเฉพาะยาใช้ภายใน เพราะตัวยาอาจเสื่อมสภาพ และควรเก็บ ฉลากยา ไว้เสมอ เผื่อมีผลข้างเคียงหรืออาการผิดปกติ จะได้แจ้งแพทย์หรือเภสัชกรได้ถูกต้อง
สรุป
การให้ความสำคัญกับ ฉลากยา เป็นจุดเริ่มต้นของการดูแลสุขภาพตัวเองอย่างถูกวิธี เพราะการใช้ยาอย่างถูกต้อง ไม่เพียงช่วยให้หายป่วยไว แต่ยังช่วยลดความเสี่ยงจากอันตรายต่าง ๆ ได้อย่างมหาศาล อย่าคิดว่าอ่านฉลากยาเสียเวลา เพราะจริง ๆ แล้ว การอ่านเพียงไม่กี่นาที อาจช่วยรักษาชีวิตของคุณไว้ได้ทั้งชีวิต