ต้อกระจก เป็นหนึ่งในโรคทางตาที่พบได้บ่อยในกลุ่มผู้สูงอายุ เกิดจากการที่เลนส์แก้วตาภายในลูกตาเกิดความขุ่นมัว ส่งผลให้การมองเห็นลดลง มองไม่ชัด มัว หรือมีลักษณะเหมือนมีหมอกหรือฝ้าบดบังอยู่ตลอดเวลา ซึ่งหากปล่อยไว้โดยไม่รักษา อาจลุกลามถึงขั้นตาบอดได้ โดยวิธีรักษาที่เป็นมาตรฐานและได้ผลดี คือ การผ่าตัด ต้อกระจก
การผ่าตัดต้อกระจก เป็นกระบวนการที่แพทย์จะนำเลนส์แก้วตาที่ขุ่นมัวออก แล้วใส่เลนส์เทียมชนิดพิเศษเข้าไปแทนที่ การผ่าตัดนี้มักใช้เวลาเพียง 15-30 นาที และผู้ป่วยสามารถกลับบ้านได้ในวันเดียวกันโดยไม่ต้องนอนโรงพยาบาล แต่สิ่งสำคัญที่ต้องใส่ใจคือการ ดูแลตนเองหลังผ่าตัด อย่างถูกวิธี เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนและช่วยให้การมองเห็นกลับคืนมาอย่างมีประสิทธิภาพ
การดูแลตัวเองหลังผ่าตัดต้อกระจกที่ควรรู้
หลีกเลี่ยงการขยี้ตา
หลังการ ผ่าตัดต้อกระจก ควรงดการขยี้ตาอย่างเด็ดขาด เพราะสามารถส่งผลให้เลนส์เทียมที่ใส่เข้าไปเคลื่อนจากตำแหน่ง หรือทำให้แผลเปิด ส่งผลต่อกระบวนการฟื้นตัว แพทย์จึงมักแนะนำให้ผู้ป่วยใส่ที่ครอบตาขณะนอนหลับในช่วง 2-3 วันแรกหลังผ่าตัด เพื่อป้องกันการขยี้ตาโดยไม่รู้ตัว และลดโอกาสที่มือจะสัมผัสกับดวงตาโดยตรง
ใส่แว่นกันแดดเมื่อออกนอกบ้าน
หลังผ่าตัด ต้อกระจก ดวงตาจะไวต่อแสงมากกว่าปกติ ผู้ป่วยจึงควรหลีกเลี่ยงการเผชิญแสงแดดโดยตรง รวมถึงฝุ่นละอองและลมแรงที่อาจเข้าตาทำให้เกิดการระคายเคืองหรือการติดเชื้อได้ การสวมแว่นกันแดดจึงเป็นวิธีง่าย ๆ ที่ช่วยปกป้องดวงตาหลังผ่าตัด ต้อกระจก ให้ปลอดภัยมากยิ่งขึ้น โดยเฉพาะเมื่อต้องออกนอกบ้านในช่วงกลางวัน หรืออยู่ในบริเวณที่มีลม ฝุ่น หรือแสงสว่างจ้า
หยอดยาตามแพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด
หลังการผ่าตัด ต้อกระจก แพทย์มักจะจ่ายยาหยอดตาที่มีฤทธิ์ลดการอักเสบและยาปฏิชีวนะเพื่อป้องกันการติดเชื้อ ยาหยอดตาเหล่านี้ควรใช้อย่างสม่ำเสมอตามที่แพทย์สั่ง ไม่ควรหยุดเองแม้ไม่มีอาการผิดปกติ เพราะอาจเกิดการอักเสบภายในลูกตาหรือภาวะแทรกซ้อนอื่นได้ การหยอดยาอย่างเคร่งครัดในช่วง 1-2 สัปดาห์แรกจะช่วยลดโอกาสเกิดปัญหาหลังการผ่าตัด และช่วยให้ดวงตาฟื้นตัวได้อย่างราบรื่น
หลีกเลี่ยงกิจกรรมที่เพิ่มแรงดันในดวงตา
แรงดันภายในลูกตาที่เพิ่มขึ้นกะทันหันอาจกระทบต่อแผลผ่าตัดหรือทำให้เลนส์เทียมเคลื่อน เช่น การก้มศีรษะต่ำกว่าระดับหัวใจ ยกของหนัก เบ่งอุจจาระ หรือการออกกำลังกายอย่างหักโหม ในช่วง 2-4 สัปดาห์หลังผ่าตัดจึงควรหลีกเลี่ยงกิจกรรมดังกล่าว และเปลี่ยนพฤติกรรมให้เหมาะสม เช่น การใช้หมอนหนุนสูงขึ้นเมื่อนอน
หลีกเลี่ยงสภาพแวดล้อมที่เสี่ยงต่อการติดเชื้อ
ผู้ที่เพิ่ง ผ่าตัดต้อกระจก ควรหลีกเลี่ยงการเข้าไปในที่ที่มีฝุ่นละออง ฟุ้งกระจาย หรือพื้นที่ที่มีคนแออัด โดยเฉพาะช่วง 1 เดือนแรก เช่น ตลาดนัด โรงงาน สถานที่ก่อสร้าง เพราะสิ่งแวดล้อมเหล่านี้มีความเสี่ยงต่อการนำเชื้อโรคเข้าสู่ดวงตา นอกจากนี้ ควรงดการว่ายน้ำ ดำน้ำ หรือแช่น้ำในอ่างน้ำรวมต่าง ๆ
ตรวจติดตามกับแพทย์อย่างสม่ำเสมอ
แม้ผู้ป่วยจะไม่มีอาการผิดปกติหลังผ่าตัด ต้อกระจก แต่การมาตรวจตามนัดถือเป็นสิ่งสำคัญ เพราะจักษุแพทย์จะสามารถประเมินการฟื้นตัว ตรวจสอบตำแหน่งของเลนส์เทียม และดูความคืบหน้าของสุขภาพตาได้ หากพบสิ่งผิดปกติก็สามารถรักษาได้ตั้งแต่ระยะแรก การไม่มาตรวจตามนัดอาจทำให้พลาดการดูแลที่จำเป็นและนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง
งดแต่งหน้าโดยเฉพาะรอบดวงตา
เครื่องสำอางประเภทอายแชโดว์ มาสคาร่า หรืออายไลเนอร์มีโอกาสปนเปื้อนเชื้อโรคเข้าสู่ตาได้ง่าย ดังนั้นควรงดใช้เครื่องสำอางรอบดวงตาอย่างน้อย 1 เดือนหลังผ่าตัด ต้อกระจก หรือจนกว่าแพทย์จะอนุญาต เพื่อลดความเสี่ยงในการติดเชื้อและการระคายเคือง
สังเกตอาการผิดปกติหลังผ่าตัดต้อกระจก
แม้ผู้ป่วยส่วนใหญ่จะหายดีหลังผ่าตัด ต้อกระจก แต่อาจมีบางรายที่พบภาวะแทรกซ้อน เช่น การอักเสบภายในลูกตา ความดันตาสูง หรือม่านตาติดเชื้อ หากพบว่ามีอาการผิดปกติเช่น ปวดตาอย่างรุนแรง ตามัวลง เห็นแสงแฟลช หรือเห็นจุดดำลอย ควรรีบกลับมาพบแพทย์ทันที ไม่ควรรอจนมีอาการรุนแรง เพราะอาจส่งผลกระทบต่อการมองเห็นอย่างถาวรได้
ปรับพฤติกรรมในชีวิตประจำวัน
หลังการผ่าตัด ต้อกระจก ผู้ป่วยสามารถทำกิจกรรมเบา ๆ ได้ เช่น การอ่านหนังสือ ดูโทรทัศน์ หรือใช้โทรศัพท์มือถือในช่วงเวลาสั้น ๆ แต่ควรพักสายตาทุก 20 นาที หลีกเลี่ยงแสงจ้าที่ส่องเข้าดวงตาโดยตรง และอย่าเพ่งจ้องหน้าจอนานเกินไป การปรับแสงให้พอดีในห้องทำงานและห้องนั่งเล่นก็จะช่วยลดความเมื่อยล้าของดวงตา
ควบคุมโรคประจำตัวอย่างต่อเนื่อง
ผู้ป่วยที่มีโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง หรือไขมันในเลือด ควรควบคุมระดับน้ำตาลและความดันให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ เพราะโรคเหล่านี้มีผลต่อหลอดเลือดในตา อาจกระทบต่อการฟื้นตัวและเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคตาอื่น ๆ ตามมา เช่น เบาหวานขึ้นจอประสาทตา หรือจอประสาทตาเสื่อม
สรุป
ต้อกระจก แม้จะเป็นโรคที่พบได้ทั่วไปในผู้สูงอายุ แต่หากได้รับการผ่าตัดและ ดูแลตัวเองหลังผ่าตัด อย่างถูกต้องก็สามารถกลับมามองเห็นได้ชัดเจนและมีคุณภาพชีวิตที่ดี การใส่ใจในรายละเอียดของการดูแลหลังผ่าตัด เช่น การหยอดยาตามกำหนด หลีกเลี่ยงสิ่งกระตุ้นที่ก่อให้เกิดการติดเชื้อ และการมาตรวจตามนัด เป็นหัวใจสำคัญของการฟื้นฟูดวงตาให้แข็งแรงอีกครั้ง