ในโลกปัจจุบันที่เต็มไปด้วยความเร่งรีบและความเครียด โรคไม่ติดต่อ หรือที่รู้จักกันในชื่อทางการว่า NCDs (Non-Communicable Diseases) กลายเป็นปัญหาด้านสาธารณสุขที่สำคัญอย่างยิ่งของประเทศไทยและทั่วโลก แม้ว่าโรคเหล่านี้จะไม่สามารถติดต่อจากคนสู่คนได้ แต่ความอันตรายของมันกลับสามารถคร่าชีวิตคนได้อย่างเงียบ ๆ โดยเฉพาะเมื่อเราละเลยการดูแลสุขภาพและไม่ใส่ใจเรื่องการ ตรวจสุขภาพ อย่างสม่ำเสมอ บทความนี้จะพาคุณไปรู้จักกับ โรคไม่ติดต่อ ในมิติต่าง ๆ ตั้งแต่ความหมาย สาเหตุ อาการ วิธีป้องกัน พร้อมคำแนะนำที่เข้าใจง่าย และสามารถนำไปใช้ในชีวิตประจำวันได้จริง
ความหมายของโรคไม่ติดต่อ (NCDs)
โรคไม่ติดต่อ (Non-Communicable Diseases: NCDs) หมายถึงกลุ่มของโรคที่ไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อและไม่สามารถแพร่กระจายจากคนสู่คนได้ โรคเหล่านี้ส่วนใหญ่มักเป็นโรคเรื้อรัง มีพัฒนาการช้า และเป็นผลมาจากพฤติกรรมการใช้ชีวิตที่ไม่เหมาะสม เช่น การรับประทานอาหารที่ไม่มีคุณค่า ไม่ออกกำลังกาย สูบบุหรี่ หรือดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไป
โรคไม่ติดต่อที่พบบ่อย
โรคเบาหวาน (Diabetes Mellitus)
เกิดจากความผิดปกติของการหลั่งหรือการทำงานของฮอร์โมนอินซูลิน ซึ่งเป็นฮอร์โมนที่ช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ทำให้ระดับน้ำตาลสูงเกินไปหากไม่ได้รับการควบคุม
อาการเบื้องต้น ปัสสาวะบ่อย กระหายน้ำ เหนื่อยง่าย น้ำหนักลดโดยไม่ทราบสาเหตุ แผลหายช้า หากไม่ได้รับการควบคุม อาจส่งผลให้เกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น ตาบอด ไตวาย เส้นเลือดหัวใจตีบ หรือแผลเรื้อรังที่อาจต้องตัดอวัยวะ
โรคหัวใจและหลอดเลือด (Cardiovascular Disease)
เป็นกลุ่ม โรคไม่ติดต่อ ที่เกี่ยวกับความผิดปกติของหัวใจและระบบหลอดเลือด เช่น โรคหลอดเลือดหัวใจ โรคหัวใจขาดเลือด หัวใจล้มเหลว หรือโรคหลอดเลือดสมอง
อาการเบื้องต้น เจ็บหน้าอก หายใจไม่อิ่ม เหนื่อยง่าย หรือหัวใจเต้นผิดจังหวะ อาจเกิดหัวใจวายเฉียบพลัน หรือหลอดเลือดสมองตีบ/แตก ซึ่งทำให้เสียชีวิตหรือพิการได้
โรคมะเร็ง (Cancer)
ลักษณะของโรค เป็นโรคที่เกิดจากการแบ่งตัวของเซลล์ผิดปกติอย่างไม่สามารถควบคุมได้ และสามารถลุกลามไปยังอวัยวะอื่นๆ ได้ ชนิดของมะเร็งที่พบบ่อยในไทย คือ มะเร็งตับ มะเร็งปอด มะเร็งเต้านม มะเร็งปากมดลูก และมะเร็งลำไส้ใหญ่ มะเร็งบางชนิดสามารถลุกลามและแพร่กระจายไปยังอวัยวะอื่นๆ ได้รวดเร็ว หากไม่พบเร็วหรือไม่ได้รับการรักษาอย่างถูกต้อง อาจทำให้เสียชีวิตได้
โรคปอดเรื้อรัง (Chronic Respiratory Diseases)
เป็นกลุ่มโรคที่ส่งผลต่อระบบหายใจ โดยเฉพาะปอด เช่น โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) และโรคหืด (Asthma)
อาการเบื้องต้น ไอเรื้อรัง หายใจหอบเหนื่อย หายใจมีเสียงหวีด แน่นหน้าอก หากไม่ควบคุม อาจทำให้เกิดภาวะหัวใจล้มเหลวจากการทำงานหนักของระบบหายใจ หรือเสียชีวิตจากภาวะหายใจล้มเหลว
โรคความดันโลหิตสูง (Hypertension)
เป็นภาวะที่ความดันของเลือดในหลอดเลือดแดงสูงกว่าค่ามาตรฐาน (มากกว่า 140/90 mmHg) เป็นเวลานาน
อาการเบื้องต้น (ส่วนใหญ่มักไม่มีอาการเตือน) มึนศีรษะ เวียนหัว เลือดกำเดาไหล (ในบางราย) เหนื่อยง่าย หากปล่อยทิ้งไว้ อาจทำให้หัวใจโต หัวใจล้มเหลว หรือหลอดเลือดสมองแตก
สถานการณ์โรคไม่ติดต่อในประเทศไทย
ข้อมูลจาก กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข (2566) ระบุว่า NCDs เป็นสาเหตุการเสียชีวิตอันดับหนึ่งของคนไทย โดยเฉลี่ยแล้ว มากกว่า 70% ของการเสียชีวิตทั้งหมด มาจากโรคไม่ติดต่อ
ปัจจัยเสี่ยงของโรคไม่ติดต่อ
แม้จะไม่ได้ติดต่อจากผู้อื่น แต่ โรคไม่ติดต่อ เหล่านี้มี “ตัวกระตุ้น” ที่มาจากพฤติกรรมการใช้ชีวิต ดังนี้ การสูบบุหรี่ทำให้เสี่ยงโรคปอด หัวใจ และมะเร็ง การดื่มแอลกอฮอล์ส่งผลต่อระบบตับ และสมอง ชอบรับประทานอาหารหวาน มัน เค็มก่อให้เกิดเบาหวาน ความดันสูง ไขมันในเลือดสูง ขาดการออกกำลังกาย ทำให้ร่างกายเสื่อมเร็ว อ้วน และเสี่ยงโรคต่าง ๆ
ความสำคัญของการตรวจสุขภาพเพื่อป้องกันโรคไม่ติดต่อ
การ ตรวจสุขภาพ อย่างสม่ำเสมอถือเป็นกุญแจสำคัญในการป้องกันและควบคุม โรคไม่ติดต่อ เนื่องจากโรคเหล่านี้มักไม่แสดงอาการในระยะแรก ทำให้ผู้ป่วยหลายรายมารู้ตัวเมื่ออาการรุนแรงแล้ว แนวทางตรวจสุขภาพเบื้องต้นที่ควรทำเป็นประจำทุกปี คือ
-ตรวจวัดความดันโลหิต
-ตรวจระดับน้ำตาลในเลือด
-ตรวจไขมันในเลือด
-ตรวจหาความเสี่ยงต่อโรคหัวใจ
-ตรวจคัดกรองมะเร็ง (เช่น มะเร็งเต้านม ปากมดลูก ลำไส้)
แนวทางการป้องกันโรคไม่ติดต่อ
แม้จะฟังดูน่ากลัว แต่เราสามารถป้องกันการเกิด โรคไม่ติดต่อ ได้ด้วยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ดังนี้
ออกกำลังกายสม่ำเสมอ อย่างน้อย 150 นาทีต่อสัปดาห์ เช่น เดินเร็ว วิ่ง ว่ายน้ำ
กินอาหารที่มีประโยชน์ หลีกเลี่ยงของทอด ของหวาน อาหารเค็ม เพิ่มการรับประทานผัก ผลไม้ และธัญพืช
งดสูบบุหรี่และดื่มแอลกอฮอล์ ลดความเสี่ยงโรคปอด หัวใจ และมะเร็ง
นอนหลับพักผ่อนเพียงพอ อย่างน้อยวันละ 6–8 ชั่วโมง
ตรวจสุขภาพประจำปี เพื่อคัดกรองโรคตั้งแต่ระยะเริ่มต้น และรักษาได้ทันท่วงที
การดูแลผู้ป่วยโรคไม่ติดต่อ
ในกรณีที่มีการวินิจฉัยว่าเป็นโรค NCDs แล้ว การควบคุมโรคไม่ใช่เพียงการรับประทานยาเท่านั้น แต่ต้องอาศัยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมอย่างต่อเนื่อง แนวทางการดูแลตนเองของผู้ป่วย โรคไม่ติดต่อ ผู้ป่วยต้องรับประทานยาตามแพทย์สั่งอย่างสม่ำเสมอ ไม่หยุดยาเองแม้อาการดีขึ้น จัดการความเครียด เช่น การฝึกสมาธิ หรือทำกิจกรรมผ่อนคลาย เข้ารับการ ตรวจสุขภาพ ตามนัดเพื่อประเมินผลและปรับแผนการรักษา
สรุป
แม้ NCDs จะจัดอยู่ในกลุ่ม โรคไม่ติดต่อ แต่กลับสร้างผลกระทบอย่างรุนแรงต่อสุขภาพของประชาชน โดยเฉพาะเมื่อถูกละเลยหรือไม่ได้รับการดูแลอย่างเหมาะสม การเข้าใจโรคแต่ละชนิดจะช่วยให้เราสามารถป้องกัน และดูแลตนเองได้อย่างถูกวิธี รวมถึงส่งเสริมให้คนรอบข้างหันมาใส่ใจสุขภาพด้วยเช่นกัน